Een coalitie van journalistieke organisaties – bestaande uit NDP Nieuwsmedia, Open State Foundation, de Nederlandse Vereniging van Journalisten en de Vereniging van Onderzoeksjournalisten – riep de Tweede Kamer eerder op de motie niét te steunen.
Toegang voor journalisten tot het UBO-register
In het UBO-register staat per organisatie wie de eigenaar, de belanghebbende of de persoon met zeggenschap is. Zo helpt het UBO-register fraude en witwassen te voorkomen. Daarmee is het UBO-register ook van belang bij het doen van onderzoeksjournalistiek.
In 2022 heeft het Europees Hof van Justitie bepaald dat, gelet op het belang van het behoud van privacy, het UBO-register niet voor iedereen toegankelijk mag zijn, maar enkel voor diegene met een ‘legitiem belang’.
Nadere uitwerking vereist
In een recent verschenen richtlijn heeft de Europese Commissie bepaald dat zowel journalisten als maatschappelijke organisaties onder de categorie van legitiem belang vallen. Dit heeft geleid tot het Nederlandse wetsvoorstel ‘Wijzigingswet beperking toegangsregister UBO-registers’. Via een algemene maatregel van bestuur (AMvB) moet nader worden uitgewerkt wie precies ‘legitiem belang’ hebben.
Door opstelling VVD, BBB en SGP dreigt inperking voor journalisten
Tijdens het debat in de Tweede Kamer over het wetsvoorstel hebben SGP, VVD en BBB de motie-Flach c.s. ingediend. Daarin verzoeken zij het kabinet om in de uitwerking van de AMvB het begrip ‘legitiem belang’ strikt te interpreteren. Ondanks de geuite bezwaren is de motie bij de stemmingen op 18 februari aangenomen. De motie werd ook gesteund door onder meer PVV, NSC en CDA.
Het kabinet werkt op dit moment verder aan de formulering van de AMvB. NDP Nieuwsmedia heeft het ministerie van Financiën verzocht om daarover nader in gesprek te gaan.
Toestemming vereist voorafgaand aan journalistiek onderzoek
In reactie op de motie schreef de coalitie van journalistieke organisaties aan de Tweede Kamer dat een strikte interpretatie van het legitiem belang ertoe kan leiden dat de toegang tot het UBO-register ernstig wordt bemoeilijkt voor journalisten. Het alleen case-by-case aan journalisten toestemming verlenen voor toegang tot het register kan leiden tot een voorafgaande inhoudelijke beoordeling door een overheidsorgaan van journalistiek onderzoek. Dat zou een grove schending van de persvrijheid betekenen.
Strijdig met Europese richtlijn
Een strikte interpretatie van het begrip legitiem belang is bovendien in strijd met de Europese richtlijn die bepaalt dat de categorieën ‘journalistiek’ en ‘maatschappelijke organisaties’ ruim moeten worden uitgelegd. Bovendien is in de richtlijn opgenomen dat de toegang voor journalisten en maatschappelijke organisaties niet afhankelijk mag zijn van het medium of het platform waarvoor zij hun activiteiten uitvoeren. De Europese Commissie komt nog met nadere uitvoeringshandelingen om uiteenlopende benaderingen van het begrip ‘legitiem belang’ binnen de Europese Unie te voorkomen.
