In november gaat Nederland naar de stembus om een nieuwe Tweede Kamer te kiezen. Programmacommissies van politieke partijen schrijven op dit moment hun verkiezingsprogramma’s.
In de zomer heeft NDP Nieuwsmedia voorstellen gedaan aan deze programmacommissies, die bijdragen aan een vitale journalistieke sector. Wat zouden speerpunten moeten zijn in de mediaparagrafen van de verkiezingsprogramma’s?
Herman Wolswinkel, directeur van NDP Nieuwsmedia, zet de belangrijkste actuele beleidsthema’s op een rij.
Veiligheid van journalisten verbeteren
‘De ervaringen van bedreigde journalisten zijn aangrijpend. Voor een vrije pers is het overduidelijk dat de bedreigingen aan het adres van journalisten moeten stoppen. Maar hoe krijg je dat voor elkaar?
Voorop staat dat nieuwsbedrijven het als hun eerste taak zien om hun eigen mensen veilig hun werk te kunnen laten verrichten. Daar zetten zij fors op in. We participeren daarnaast als branche in het uitstekende project PersVeilig en we zetten via Nieuws in de klas in op media-educatie.’
Herman Wolswinkel, directeur NDP Nieuwsmedia
‘Zonder hulp van de politiek kunnen we een aantal stappen om dit probleem te bestrijden echter onmogelijk zetten. Wat ons betreft moeten grote socialmediaplatforms verplicht worden om bedreigingen richting journalisten aan te pakken.’
‘En vergeet ook niet de rol die de overheid zelf speelt. Journalisten die worden opgepakt, voor verhoor worden opgeroepen, dat moet echt afgelopen zijn. De wetgeving daarvoor moet beter nageleefd en aangescherpt worden.’
Een veel transparantere overheid
‘Een ander belangrijk punt is een cultuuromslag bij overheden als het om de Wet open overheid gaat.’
‘Ondanks de beloften om de transparantie te verbeteren, maken journalisten en juristen bij onze leden heel andere dingen mee. Overheden overtreden vrijwel altijd de wettelijke beantwoordingstermijn. En juridisch wordt er wel erg creatief geredeneerd om te voorkomen dat het publiek inzage krijgt in overheidshandelen.’
‘In die cultuur kost het journalisten onevenredig veel tijd om overheidsinformatie boven tafel te krijgen. Tijd die zij liever aan hun stukken besteden. Onze oproep: maak overheidshandelen daadwerkelijk transparant. Die nieuwe bestuurscultuur zou daarmee ook een impuls voor de journalistiek betekenen.’
Een bredere blik bij lokale en regionale journalistiek
‘Het is spijtig te constateren dat het huidige en het vorige kabinet erg weinig ambitie toonden om een brede blik op lokale en regionale journalistiek te ontwikkelen. Die blik beperkte zich steeds tot voornamelijk publieke omroepen.
Met de discussie over een toenemende kloof in de samenleving ligt hier juist één van de sleutels: lokaal en regionaal nieuws spelen immers een cruciale rol in het goed informeren en verbinden van de bevolking.’
‘Onze leden werken dag en nacht om dat mogelijk te maken. Ook onderzoek van het Commissariaat voor de Media liet zien dat het private nieuwsorganisaties zijn die hofleverancier zijn van lokaal en regionaal nieuws. Maar ze kampen wel met serieuze uitdagingen. Al die lokale edities van regionale dagbladen mogen niet als vanzelfsprekend worden beschouwd.’
‘In plaats van zich alleen te richten op publieke omroepen die online gaan concurreren met private titels, moet het beleid gericht zijn op brede versterking, van het hele journalistieke landschap. Een brede visie op lokale en regionale journalistiek is hard nodig, om te voorkomen dat de belangrijkste onderdelen van de lokale en regionale informatievoorziening onbewust op het spel worden gezet.’
Transparantieplicht voor aanbieders van generatieve AI
‘Risico’s schuilen ook in de opmars van generatieve AI. De ontwikkeling van AI biedt enorme kansen, waar ook onze branche ongetwijfeld de vruchten van zal plukken. Maar als de wetgever de grote techpartijen achter de AI-modellen niet tot transparantie verplicht, voorzie ik ook een grote negatieve impact van AI op de nieuwsvoorziening.’
‘Zonder enige inspraak gebruikt big tech journalistieke artikelen als brandstof voor hun chatbots, die vervolgens vaak inhoudelijke fouten of ronduit nepnieuws presenteren aan miljoenen gebruikers. Zeker nu big tech AI inzet om hun rol in de nieuwsketen te vergroten, kunnen de gevolgen groot zijn.
We hebben op meer terreinen van het nieuwsbedrijf de nadelige impact van big tech gezien. Zover moet je het niet laten komen.’
‘Als je een vitale journalistieke sector wilt behouden, is ten minste een goed nationaal en Europees kader voor AI-aanbieders noodzakelijk. Alleen daarom al zou iedere partij in haar verkiezingsprogramma een plaats moeten inruimen voor AI, met in ieder geval een stevig pleidooi voor een transparantieverplichting voor de grote techpartijen.’
Btw als instrument voor toegankelijkheid van kwaliteitsjournalistiek
‘Eén van de pijlers onder het beleid voor de journalistieke sector is het verlaagde btw-tarief. Het zijn vooral de abonnees die de private nieuwsvoorziening mogelijk maken. Voor hen maakt het btw-tarief een groot verschil.’
‘Er gaan stemmen op om het Nederlandse btw-stelsel te herzien. In die discussie wijzen we ook op Denemarken, dat sommigen als voorbeeld aanhalen omdat daar één algemeen btw-tarief van 25% geldt, zonder verlaagde tarieven. Denemarken kent echter één uitzondering op het btw-tarief van 25%: op journalistiek is 0% btw van toepassing!’
‘Onze oproep aan politieke partijen is om bij aanpassingen aan het btw-stelsel zeer zorgvuldig te werk te gaan en het verlaagde btw-tarief voor de journalistiek te behouden. Het is een cruciaal instrument waarmee de politiek bijdraagt aan de toegankelijkheid van kwaliteitsjournalistiek.’
Meer weten?
NDP Nieuwsmedia heeft haar belangrijkste aanbevelingen in aanloop naar de verkiezingen op een rij gezet. U kunt de standpunten en oplossingsrichtingen hier vinden.