Zonder expliciet te verwijzen naar Hongarije en Polen presenteerden de Eurocommissarissen Věra Jourová en Thierry Breton vandaag de Media Freedom Act. “Mediavrijheid moet in de hele Europese Unie worden versterkt, niet alleen in één of twee lidstaten,” benadrukte Eurocommissaris Jourová.
Noodzaak tot ingrijpen
Het ongenoegen in Brussel over de ontwikkelingen in met name Midden- en Oost-Europese medialandschap nam de afgelopen jaren sterk toe. Commissievoorzitter Ursula von der Leyen had daarom eerder de Media Freedom Act aangekondigd, die de negatieve trend moet gaan keren.
Nieuwe Europese waarborgen
Het vandaag gepresenteerde voorstel voor een Verordening legt belangrijke rechten en verplichtingen vast. Overheden en toezichthouders wordt expliciet verboden zich te mengen in redactionele beslissingen van mediadiensten. Onder die bescherming vallen ook journalistieke bronnen.
Aanbieders van mediadiensten krijgen het recht overheidsmaatregelen die ingrijpen in de mediasector aan te vechten bij een onafhankelijke instantie. Sowieso moet elke nationale maatregel die werking van mediabedrijven beïnvloedt voortaan een evenredigheidstoets doorstaan.
Ook komt er een algemene verplichting voor mediaorganisaties om eigendomsstructuren transparant te maken.
De grote platforms krijgen de verplichting mediaorganisaties onmiddellijk in kennis te stellen als zij redactionele inhoud verwijderen. Platforms moeten verwijdering duidelijk motiveren en media gelegenheid bieden het besluit aan te vechten.
Nederlandse traditie en Grondwet
Dat mediavrijheid nu in EU-wetgeving wordt vastgelegd, is voor lidstaten met een sterke traditie van persvrijheid echter niet vanzelfsprekend een verbetering. De Nederlandse vrijheid van drukpers, verankerd in Artikel 7 van de Grondwet, kent een lange geschiedenis. Het heeft sinds jaar en dag gegarandeerd dat de overheid op gepaste afstand bleef van de pers.
Verplichtingen vooraf
Met de Media Freedom Act dreigt dat te veranderen. De Verordening schrijft voor dat mediadiensten maatregelen moeten treffen om de redactionele onafhankelijkheid te waarborgen.
Hoewel de intentie en het doel van deze bepaling lovenswaardig zijn, strookt het niet met de Nederlandse traditie van de vrijheid van drukpers. Niet de wetgever stelt vooraf eisen aan persorganen, maar persorganen geven zélf invulling aan hun verantwoordelijkheid. Een grondige toetsing van de verenigbaarheid van deze nieuwe regels met de Grondwet is daarom op zijn plaats.
Persorganen onder Europees toezicht
Dat geldt ook voor een ander element uit de nieuwe Verordening. De Europese Commissie wil een Europese Mediaraad optuigen, bestaande uit vertegenwoordigers van nationale toezichthouders. Zij gaan de Verordening handhaven, met inbegrip van nieuwsuitgevers. NDP Nieuwsmedia maakt zich daar grote zorgen over.
Toetsen van overnames
Lidstaten krijgen ook de verplichting om overnames in de media te beoordelen op de impact op pluriformiteit en redactionele onafhankelijkheid. Het effect van de overname op de financiële duurzaamheid van de mediadienst moet daarin expliciet worden betrokken.
Inzet NDP Nieuwsmedia
Hoewel NDP Nieuwsmedia de intentie van de Media Freedom Act lovenswaardig vindt, schiet een aantal bepalingen van de voorgestelde Verordening zijn doel ver voorbij voor lidstaten die een sterke traditie van persvrijheid kennen.
NDP Nieuwsmedia zal zich in de komende periode blijven inspannen om die sterke traditie van persvrijheid te verdedigen. De toelichting van de Europese Commissie alleen dat de Verordening niet bedoeld is om bestaande systemen in lidstaten met een sterke persvrijheid te veranderen, neemt de zorgen beslist niet weg.
