Al in 2012 diende GroenLinks-Kamerlid Mariko Peters het initiatiefvoorstel Wet open overheid in om een transparantere overheid af te dwingen. Later sloot D66 zich daar als mede-initiatiefnemer bij aan. Na jaren van debat en talloze afzwakkingen was er op 5 oktober een meerderheid in de Eerste Kamer om het wetsvoorstel te aanvaarden.
De fracties van CDA, ChristenUnie en SGP stemden tegen, voornamelijk vanwege kritiek van experts op de uitvoerbaarheid van de wet.
Actievere openbaarmaking
De Woo legt voor het eerst wettelijk vast dat toegang tot publieke informatie een recht is. Onder de Woo hebben bestuursorganen de inspanningsverplichting om informatie uit eigen beweging, actief openbaar te maken.
Weigert een overheidsorgaan een verzoek om informatie, dan moet het gebruik van een uitzonderingsgrond beter worden gemotiveerd. Het veelvuldig gebruikte motief bij Wob-verzoeken dat persoonlijke beleidsopvattingen van ambtenaren moeten worden beschermd, zou onder de Woo minder informatie moeten afdekken.
Adviescollege bij klachten
Burgers en journalisten die op zoek zijn naar specifieke informatie kunnen straks ook terecht bij contactfunctionarissen, die elk overheidsorgaan moet aanwijzen. Verder komt er een Adviescollege dat de minister en de Kamer gevraagd en ongevraagd gaat adviseren over informatiehuishouding en transparantie. Het adviescollege gaat ook bemiddelen bij klachten van journalisten.
Geen volmaakte wet
Aan het oorspronkelijke initiatiefwetsvoorstel is veel geschaafd. De Eerste Kamer, waar de wet al vijf jaar in behandeling was, vroeg zelfs om een wijzigingswet die de Woo verder afzwakte. De op veel punten geamendeerde wet is daardoor zeer complex geworden.
NDP Nieuwsmedia, die tijdens de totstandkoming van de wet samen optrok met onder andere de Open State Foundation, het Genootschap van Hoofdredacteuren en de NVJ, beschouwt de Woo als een stap in de goede richting, maar niet als een oplossing voor de problemen waar journalisten mee kampen bij het gebruik van de Wob. Problemen zoals de lange beslissingstermijnen en de grootschalige overschrijdingen daarvan, blijven onopgelost.
Nederland blijft achter
Ook na inwerkingtreding van de Woo zal Nederland internationaal beslist niet voorop lopen qua transparantie van de overheid. Belangrijk is, zo onderstreepten ook de fracties uit de Eerste Kamer tijdens de wetsbehandeling, dat bestuursorganen hun cultuur en mentaliteit rond openheid en transparantie gaan veranderen. Of de Woo die verandering in gang gaat zetten, is zeer de vraag.
