Dat constateert de Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CTIVD) in een onlangs verschenen rapport.
De CTIVD houdt toezicht op de inlichtingendiensten en stelt vast dat deze diensten meerdere keren regels hebben overtreden bij het afluisteren van gesprekken met journalisten en advocaten.
In de onderzochte periode van oktober 2015 tot maart 2016 werkte de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) drie keer onrechtmatig gesprekken van doelwitten van de dienst met hun advocaten uit. De Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (MIVD) deed dit één keer.
Onduidelijkheid over aantal overtredingen bij journalisten
Er gelden geen specifieke regels voor situaties waarin inlichtingendiensten niet de journalist afluisteren, maar diens bron wel. Daarom kan de CTIVD niet precies vaststellen of de inlichtingendiensten de journalistieke bronbescherming respecteren.
Wel staat vast dat de AIVD in de onderzochte periode een persoon afluisterde om te achterhalen of en met welke journalist hij contact had. Het is op dit moment nog onduidelijk of de AIVD daarmee onrechtmatig handelde.
Journalistieke bronbescherming verankeren in Wiv
Omdat er nu onduidelijkheid bestaat, beveelt de CTIVD aan om journalistieke bronbescherming vast te leggen in de nieuwe Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (Wiv). Deze wet bepaalt wat inlichtingendiensten wel en niet mogen.
De aanbeveling van de CTIVD houdt een onafhankelijke en bindende toets in voorafgaand aan het uitwerken van communicatie die gegevens bevatten over een journalistieke bron. ‘In die gevallen kan immers sprake zijn van een inbreuk op de journalistieke bronbescherming,’ aldus de CTIVD.
Een vergelijkbare onafhankelijke en bindende toets bestaat al bij advocaten.
Verantwoordelijk ministers Plasterk (Binnenlandse Zaken) en Hennis (Defensie) zien de door de CTIVD voorgestelde extra toets niet zitten.
Behandeling wetsvoorstel Wiv in Eerste Kamer
De Eerste Kamer start binnenkort met de behandeling van het wetsvoorstel voor een nieuwe Wiv. Waarschijnlijk wordt de aanbeveling van de CTIVD dan besproken.
Toen de Tweede Kamer de wet behandelde, verwierp een Kamermeerderheid een amendement om de journalistieke bronbescherming in de Wiv vast te leggen.
Otto Volgenant, toonaangevend advocaat op het terrein van persvrijheid en voorzitter van de Studiecommissie Journalistieke Bronbescherming, schreef eerder in NRC dat hij goede hoop heeft dat de Eerste Kamerleden meer oog hebben voor de grondrechten die op grond van de nieuwe Wiv kunnen worden geschonden.